DTGB 11. KURULTAYI DİL EDEBİYAT KOMİSYONU RAPORU

“Edebiyat” malzemesi “dil”e dayanan bir müessesedir. Çok geniş bir coğrafyaya yayılmış Türk halkları tarafından içi doldurulan “Türk Dünyası Edebiyatları” kavramı da Türk dili ile yaratılan edebiyatları ifade eder.

Türk dünyası edebiyatları konusunda öncelikle açıklık getirilmesi gereken nokta Türk dilinde çeşitli faktörlerle meydana gelen farklılıkların bir zaaf olarak değil bir zenginlik olarak değerlendirilmesi gerektiğidir. Diller başlangıçta ortak bir kaynağa dayanmakla birlikte, zaman içinde, özellikle coğrafî sahalarda dağılma meydana geldiği anlarda birtakım lehçelere ayrılıp yeni özellikler kazanmaktadırlar. Bu geniş coğrafî yayılış, o zamana kadar Orta Asya’da tek bir yazı dili halinde devam eden Türk dilinde bazı farklılaşmalara sebep olmuş ve Türkçe birtakım farklılaşmalara uğramıştır. Gelişme imkânı bulan Türk dili kolları da taşıdıkları özellikler bakımından birbirinin aynısı olmazken, farklı özellikler göstererek gelişen Türk yazı dilleri, ortak bir kaynaktan beslenmekle birlikte, farklı edebî gelişmelere de sahne olmuşlardır. Türk dünyası edebiyatları bu yeni gelişmelerle ortaya çıkan edebiyattır. Bu edebî gelişmeler de ancak XV. yüzyıldan itibaren şekillenmeye başlamıştır. Ondan önceki ortak hayat devresinde söylenen türküler, koşmalar, maniler, destanlar, atasözleri ve bilmeceler gibi edebî ürünlerin hepsi ortaktır. Türk dili pek çok kollara ayrılmış olmakla birlikte, bu edebî ürünlerin birçoğu bugün de hâlâ ortaktır. Bu ortak birikimin ve zenginliğin korunması ve geliştirilmesi için komisyonumuz aşağıda yer alan hususların dikkate alınmasını önermektedir.

1. Türk Dünyası edebiyat hayatının en önemli sorunlarından biri, ortak bir yazı dilinin belirlenmesinde ve kullanılmasında yaşanan sorunlardır. Bu kapsamda yapılması gereken en önemli çalışma ortak yazı dilinin belirlenmesi ve belirlenen bu yazı dilinin kullanımının genişletilmesine yönelik çalışmalar yapmaktır. Bu çalışmaların bir an önce başlatılması, ortak anlaşılır dilin güçlendirilmesi ve yeni nesillerin bu konuda teşvik edilmesi komisyonunumuzun öncelikli hedefidir. Bu bağlamda, Türk Dünyasında iletişim dilinin Türkiye Türkçesi olması gerektiğine oy birliğiyle karar verilmiştir

2. Sözlükler, gramer kurallarını ve lehçeler arasındaki benzerlik ve farklılıkları gösteren kılavuz kitaplar hazırlanmalıdır. Böylece, Türk lehçelerin ayrı birer “dil” değil, fonetik farklılıkları olan lehçeler ve şiveler olduğu anlaşılacaktır. Ayrıca, Ortak Türk Dili Değerlendirmeleri ve Ortak Türk Deyimleri kitaplarının DTGB tarafından yayınlanması kararlaştırılmıştır

3. Türk Dünyası edebiyatının bir “Çeviri Kampanyasına” acilen ihtiyacı vardır. Bu çeviri faaliyetleri için Türk Dünyası’nın uygun bir yerinde bir Akademi'nin kurulması önerilmektedir.

4. Edebî aktarmalar yapılmalıdır. Ortak şiir ve edebiyat günleri düzenlenerek yazar ve şairlerin birbirlerini tanımaları, birbirlerinin eserlerinden, çalışmalarından haberdar olmaları sağlanmalıdır. Ortak Türk edebiyatının öncü simalarından Yesevi, Nevai, Mahdumgulu,Huseyin Cavit,Abay, Çolpan, Avezov, Aytmatov, Şehriyar gibi şahsiyetler etrafında bir ortaklık oluşturulabilir. Dikkat edilirse, bunlar, gerek eserlerindeki edebî üstünlükle, gerekse dili işleme yetenekleriyle yalnızca bir bölgenin değil, bütün Türk Dünyasının, Türkçe coğrafyasının kalemleri olmuşlardır. Bu yazar ve şairlerin hareketlendirici güçlerinden yararlanarak yeni kalemler yaratmalı, dili ve edebiyatı “birlik” potasında yeni noktalara taşımak gerekmektedir Bu çerçevede Türk Genç Yazarlar Birliğine büyük görevler düşmektedir.

5. Türk Dünyasına yönelik müzik yayını yapan bir kanalın oluşturulması öngörülmektedir.

6. Turk kültürüne ait temel eserlerin tum Turk Dunyası’na ulaştırılması sağlanmalıdır.

7. Türk Dünyası ortak edebiyatı ve Türk Dünyası ortak tarihi kitaplarının yazım çalışmaları da bir an önce hızlandırılmalı ve bu tür yayınlar çeşitlendirilmelidir. Bu çalışmalar özellikle ortak bir Türk edebiyatı hafızasının oluşturulması bakımından büyük önem taşıtmaktadır. Türk Genç Yazarlar Birliği’nin bu konudaki desteği ayrıca önemlidir.

8. Türk Genç Yazarlar Birliği faaliyetleri çerçevesinde ortak edebiyat dergileri çıkarılmalıdır. Örneğin, İstanbul’da basılan bir derginin Bakü’de, Astana’da, Taşkent’te de satılması, okunması sağlanmalı, dergi ve gazetelerin Türk Dünyasının çeşitli noktalarında bürolar açmaları sağlanması için DTGB bünyesindeki tüm teşkilatlar işbirliği içinde olmalıdır. Ayrıca, Türk Dünyası Genç Şairler Şöleni düzenlenerek genç şairler Türk Dünyasına tanıtılıp gençler özendirilmelidir.

9. Karşılıklı tiyatro kumpanyaları düzenlenerek Türk Dünyasının genç tiyatrocuları hem Türk Dünyasına hem de tüm dünyaya tanıtılmalıdır.

10. Edebî eserlerde işlenilen ortak temalar, edebî eserlerde kullanılan mitolojik unsurlar Türk dünyası’ndaki edebiyatın başlangıcından beri bir birliktelik içinde oluşuna dikkat çeker. Bütün bu ortaklıkların yeni eserlerle daha da güçlendirilmesi ortak kültürümüzü geliştirerek, yalnız edebiyatta ve sanatta değil ekonomi ve siyasette de güç birliği yapma yolunu açacaktır.

11. Türklerin yaşadığı coğrafyalarda ve Dünyanın çeşitli bölgelerinde Türklere ait mimari yada etnografik eserlere yönelen tehdit ve tahribatı önlemek için ortak tepki verilmesi son derece önemlidir. Bu amaçla UNESCO gibi uluslararası kuruluşların bu konuda harekete geçirilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca, etnografik eserlerin yanısıra Türklerin yaşadıkları coğrafya’nın tapu senedi yerine geçen mimari eserlerin de ön plana çıkartılarak tanıtılması gereklidir..

12. Türkçe’nin BM dili olması için başvuruda bulunulması kararlaştırılmıştır.